Rozporządzenie MiCA: nowe regulacje rynku kryptowalut w Unii Europejskiej

Rozporządzenie MiCA, dotyczące rynków kryptoaktywów, wprowadza regulacje dla emisji aktywów kryptograficznych oraz świadczenia usług z nimi związanych na terenie Unii Europejskiej. MiCA obejmuje między innymi zasady oferowania, wydawania i dopuszczania do obrotu kryptowalut innych niż tokeny powiązane z aktywami (ART) i tokeny pieniądza elektronicznego (EMT). Rozporządzenie dotyczy także tokenów ART i EMT oraz usług pośrednictwa na rynku kryptoaktywów.

Czym jest Rozporządzenie MiCA

Inicjatywa stworzenia rozporządzenia MiCA rozpoczęła się 24 września 2020 roku, kiedy Komisja Europejska opublikowała projekt jako część pakietu dotyczącego finansów cyfrowych. MiCA ma harmonizować rynek kryptowalut, tworząc spójne przepisy dla wszystkich państw członkowskich UE. Przed MiCA, rynek krypto funkcjonował na zasadach różnorodnych i nie zawsze spójnych regulacji krajowych. Potrzeba regulacji wynikała z szybkiego rozwoju branży krypto, ale bez nadzoru organów ustawodawczych.

Celem nadrzędnym MiCA jest:

• Harmonizacja przepisów poprzez stworzenie spójnych zasad dla rynku kryptoaktywów na poziomie unijnym, co upraszcza transgraniczne operacje.
• Ochrona konsumentów i inwestorów: poprzez uregulowanie zasad publicznej oferty, nadzoru i ujawniania danych dla wszystkich dostawców. MiCA wzoruje się na regulacjach jak MiFID II, i MAR.
• Wspieranie innowacji i integralności: Zapewnienie transparentnego środowiska dla podmiotów w tym sektorze, poprzez harmonizacje standardów dla wszystkich uczestników. MiCA wspiera transparentne reguły działalności i ma przeciwdziałać potencjalnym zagrożeniom dla rynków finansowych.
• Stabilność Finansowa: MiCA zapobiega potencjalnym zagrożeniom, które niesie ze sobą handel cyfrowymi aktywami, poprzez kontrolowanie sposobu i warunków dystrybucji tokenów.
• Dostosowanie unijnych regulacji: Ma to za zadanie dopasować prawo do ciągłych zmian i innowacyjnych trendów, a także uregulować wcześniej nieregulowany sektor cyfrowych aktywów.

MiCA zostało przyjęte przez Parlament Europejski 10 maja 2023 roku, a weszło w życie 29 czerwca 2023.

Klasyfikacja Kryptoaktywów zgodnie z rozporządzeniem MiCA

Rozporządzenie MiCA wprowadza szczegółową klasyfikację kryptoaktywów, kluczową dla zrozumienia obowiązujących przepisów:

1. Kryptoaktywa (crypto-asset): Cyfrowe odzwierciedlenie wartości lub prawa, które można przenosić i przechowywać w formie elektronicznej za pomocą technologii rozproszonego rejestru (DLT) lub podobnej. Definicja kluczowa, bo pokazuje że krypto to zapis w technologii Blockchain, a token (nazywany też aktywem) jest tylko reprezentacją.

2. Tokeny powiązane z aktywami (ART – Asset-Referenced Tokens): Rodzaj kryptoaktywów, który ma stabilizować swoją wartość w oparciu o inną wartość (innego aktywa, lub koszyk innych wartości). Ważne jest to, że ART nie jest tokenem pieniądza elektronicznego.

3. Tokeny będące pieniądzem elektronicznym (EMT – Electronic Money Tokens): Kryptowaluty mające utrzymywać stabilną wartość przez powiązanie z jedną walutą urzędową, i działające na zasadzie “e-pieniądza” i ich emitent musi posiadać licencję jako Instytucja płatnicza (EMI).

   Pamiętaj: Dokładna kwalifikacja kryptoaktywa jest ważna ponieważ od tego zależy reżim licencyjny.

4. Inne Kryptoaktywa – to kategoria “pozostałych krypto”, która zawiera wszystkie kryptowaluty nie klasyfikujące się do innych grup. Tu znajdą się „tokeny użytkowe”, czyli takie, które dają prawo do używania jakiś produktów/usług w zamian za trzymanie takiego tokena. Z punktu widzenia prawnego MiCA w tej kategorii krypto ma mniejsze wymogi do zachowania, w porównaniu z ART, i EMT.

Zakres i wymogi Rozporządzenia MiCA

MiCA dotyczy wielu podmiotów na rynku kryptowalut, takich jak:

• Emitenci aktywów krypto: Podmioty, które publicznie oferują, wydają tokeny na rynek. Te podmioty powinny zadbać o dostosowanie swoich procedur i warunków dystrybucji do przepisów unijnych i krajowych.
• Dostawcy Usług (CASP): Firmy i przedsiębiorstwa, które są zaangażowane w szeroko rozumiane usługi dla branży krypto, od giełd kryptowalut, brokerów po operatorów portfeli, oraz oferujące szeroką gamę produktów powiązanych z tokenami. Dostawcy muszą uzyskać zezwolenie w EU.
• Tradycyjne instytucje finansowe: Banki i firmy inwestycyjne, które chcą działać w branży, i są na nią otwarte, mogą to zrobić, ale na zasadach określonych przez ustawę, i po oficjalnym powiadomieniu zamiaru rozpoczęcia tej działalności, oraz oczywiście licencji CASP, jak każde przedsiębiorstwo w tej branży.
• Konsumenci/inwestorzy: To najliczniejsza grupa podmiotów. Prawa i procedury do skorzystania, chronią przed nierównym traktowaniem, oraz dają dodatkowe prawa wynikające z ustawy.

Obowiązki emitentów Kryptoaktywów:

• Publikacja dokumentu informacyjnego dotyczącego kryptoaktywów (white paper). Dokument ten musi zawierać szczegółowe informacje o projekcie, ryzykach i technologii stojącej za danym kryptoaktywem, a także informacje o emitencie i ofercie publicznej. Dokument informacyjny musi zostać przekazany właściwemu organowi nadzorczemu i opublikowany.
• Spełnianie dodatkowych wymogów ostrożnościowych, w zależności od rodzaju emitowanego kryptoaktywa.
  • Dla tokenów powiązanych z aktywami: obowiązek wykupu tokenów na żądanie posiadacza po wartości rynkowej powiązanych aktywów.
  • Dla tokenów będących e-pieniądzem: obowiązek wykupu tokenów na żądanie posiadacza po wartości nominalnej.
• Obowiązek uczciwego, rzetelnego i profesjonalnego działania zgodnie z najlepiej pojętym interesem posiadaczy tokenów.
• Obowiązek informowania posiadaczy tokenów o wszelkich zdarzeniach, które mają lub mogą mieć znaczący wpływ na wartość tokenów.
• Ustanowienie planu naprawy i planu wykupu.
  • Plan naprawy określa środki, jakie emitent ma podjąć w celu przywrócenia zgodności z wymogami, jeśli ich nie spełni.
  • Plan wykupu zapewnia ochronę posiadaczy tokenów w przypadku, gdy emitent nie jest w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań.
• Komunikowanie się z obecnymi i potencjalnymi nabywcami aktywów w sposób uczciwy, jasny i niewprowadzający w błąd.

Obowiązki dostawców usług w zakresie kryptoaktywów (CASP):

• Uczciwe, rzetelne i profesjonalne działanie w najlepszym interesie klientów.
• Przejrzyste informowanie klientów o cenach, kosztach i ryzykach związanych z kryptoaktywami.
• Posiadanie skutecznych procedur rozpatrywania skarg od klientów.
• Wypełnianie obowiązków w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
• Wykrywanie konfliktów interesów, ich ujawnianie oraz zarządzanie nimi.
• Poniesienie odpowiedzialności za naprawienie szkody w przypadku podania błędnych informacji w dokumencie informacyjnym.
• Zapewnienie posiadaczom kryptoaktywów prawa do odstąpienia.

Dokument informacyjny – kryptoaktywa:

• Obowiązek sporządzenia, zgłoszenia i publikacji dokumentu informacyjnego dla ofert publicznychkryptoaktywów i wniosków o dopuszczenie ich do obrotu na platformie obrotu.
• Zawartość dokumentu informacyjnego:
  • Informacje o emitencie, oferującym lub osobie ubiegającej się o dopuszczenie do obrotu.
  • Opis projektu, jaki ma być realizowany z wykorzystaniem pozyskanego kapitału.
  • Informacje o ofercie publicznej kryptoaktywów lub ich dopuszczeniu do obrotu.
  • Prawa i obowiązki związane z kryptoaktywami.
  • Opis technologii bazowej wykorzystywanej do kryptoaktywów.
  • Ryzyko związane z kryptoaktywami.
• Możliwość żądania zmian w dokumencie przez właściwe organy.
• Odpowiedzialność emitenta za informacje zawarte w dokumencie informacyjnym.

Nadzór i egzekwowanie

Za nadzór nad rynkiem kryptoaktywów w Polsce odpowiedzialna jest Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). KNF współpracuje z Europejskim Urządem Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) i Europejską Radą ds. Ryzyka Systemowego (EUNB) w zakresie nadzoru nad wdrażaniem MiCA.

Właściwe organy posiadają szerokie uprawnienia nadzorcze i dochodzeniowe, w tym:

• Możliwość żądania informacji i dokumentów od podmiotów objętych MiCA.
• Możliwość zawieszenia lub zakazania ofert publicznych kryptoaktywów i ich dopuszczenia do obrotu.
• Nakładanie kar administracyjnych za naruszenie przepisów MiCA.

Harmonogram wdrożenia rozporządzenia MiCA

UKNF podkreśla kluczowe daty dotyczące MiCA:

• 24 września 2020 – Publikacja projektu rozporządzenia przez Komisję Europejską.
• 10 maja 2023 – Przyjęcie MiCA przez Parlament Europejski.
• 29 czerwca 2023 – Wejście w życie MiCA.
• Do 30 czerwca 2024 – Rozpoczęcie stosowania przepisów dotyczących tokenów powiązanych z aktywami (ART) i pieniądza elektronicznego (EMT).
• 30 grudnia 2024 – Start obowiązywania przepisów dotyczących pozostałych aspektów rozporządzenia, m.in.: (rejestracji CASP, licencji dla CASP).
• 30 grudnia 2024– Koniec okresu przejściowego 18 m-cy dla dostawców usług związanych z kryptowalutami, który rozpoczął się 29 czerwca 2023 roku.

Pamiętaj: Rozporządzenie jest wdrażane w poszczególnych fazach. Wszyscy interesariusze muszą trzymać rękę na pulsie!

Wytyczne i rekomendacje UKNF dotyczące MiCA

UKNF, jak i ESMA wydają dodatkowe rekomendacje dla uczestników rynku krypto:

• Ujawnienia: Trzeba postępować uczciwie i transparentnie ze wszystkimi uczestnikami rynku krypto, i nie wykluczać żadnego potencjalnego uczestnika. Należy przedstawiać model biznesowy w oparciu o rzeczywiste założenia biznesowe, jak najdokładniej i przejrzyście.

• Zarządzanie Ryzykiem: Firmy, w oparciu o model prowadzonej działalności, muszą zaimplementować skuteczny sposób zarządzania potencjalnym ryzykiem, które się pojawia, czy też jest wpisane w naturę projektu krypto. Konieczne jest zachowanie środków na ewentualne ryzyka. Muszą funkcjonować też zabezpieczenia dla mechanizmów zwrotu i odkupu tokenów w przypadku negatywnego rozwoju sytuacji, albo rezygnacji z udziału przez tokenholderów. Takie bezpieczeństwo może być też wzmocnione przez testy penetracyjne – sprawdź w artykule, czym jest pentest – jak możesz zwiększyć swoją odporność na cyberataki i tym samym lepiej chronić aktywa swoich klientów.

• Współpraca z Organem Nadzoru: Nie należy się unikać komunikacji z organami państwowymi, które mają wpływ na kształt nowych przepisów w naszym kraju. Takie podejście minimalizuje stres wynikający z wejścia w życie nowej ustawy. Dodatkowo, UKNF zachęca uczestników rynku do brania udziału w publicznych konsultacjach dot. aktów wykonawczych dla MiCA. Ma to dać dodatkową możliwość, aktywnego tworzenia przepisów prawa, na rynkach finansowych.

• Informacja i marketing: Treści komunikacyjne oraz promocyjne związane z oferowanymi tokenami i usługami w ramach platform, muszą być spójne i zgodne z regulacjami. Treść i sposób przedstawiania projektu powinna wykluczać przypadkowe, lub zamierzone błędy. Komunikacja nie może budzić u kupującego “fałszywych wyobrażeń” na temat cech danego tokena. Nie może wprowadzać go w błąd. Zawsze trzeba stawiać na uczciwość.

Rekomendacja od UKNF: Podmioty już działające w tym sektorze powinny rozważyć i zadbać, żeby procedury (obsługa klientów), oraz white papers i marketing były zgodne z wymogami rozporządzenia MiCA. Czas “pobłażania” ze strony Organów Regulacyjnych dobiega końca w drugiej połowie 2025 roku.

Środki przejściowe i klauzula “przysposabiająca” – czyli ostatni moment na zmiany!

Państwa członkowskie mają prawo stosować “środki przejściowe” które dotyczą firm już działających na rynku przed wdrożeniem MiCA. To dodatkowy “prezent” dla dotychczasowych graczy. Kluczowa jest tak zwana “klauzula przysposabiająca”. Pozwala ona podmiotom które legalnie (w oparciu o wcześniejsze przepisy krajowe), prowadziły działalność w tym zakresie, na dalsze kontynuowanie jej przez 18 miesięcy po dacie pełnego wdrożenia MiCA w kraju (czyli do 1 lipca 2026) lub do uzyskania, lub odrzucenia zgłoszenia licencyjnego (co nastąpi wcześniej). Istotnym punktem tej regulacji, jest to, że ten przywilej (dalszego działania) zostanie usunięty jeśli Organy nadzoru (np. KNF w Polsce), uzna, że wcześniejsze przepisy, krajowe danego podmiotu były zbyt liberalne (i mniej wymagające niż MiCA). W takim wypadku czas na “zastosowanie nowych” standardów, będzie jeszcze krótszy!

Rozporządzenie MiCA wprowadza całkowicie nowy rozdział w historii rynku kryptoaktywów, i to nie tylko w Europie. Dokument jest kompleksową regulacją, której wejście w życie wpływa na wszystkich interesariuszy: od zwykłych nabywców, po profesjonalnych brokerów, giełdy, lub twórców krypto. UKNF wyraźnie zaznacza, że wprowadzenie MiCA ma charakter przełomowy dla rynku. MiCA definiuje i opisuje podstawy nowej branży, w sposób, jaki nie był znany do tej pory, ani w naszym kraju, ani w Unii Europejskiej. Dostawcy i twórcy mają okres przejściowy na adaptację swoich modeli biznesowych. Czas na przygotowanie i zmiany, jest już jednak bardzo ograniczony! Nie czekaj – zacznij analizować nową sytuację prawną!